Dementie is een van de meest gevreesde ouderdomsziekten. Het idee dat je geheugen, je persoonlijkheid, langzaam verdwijnt. Er is geen genezing. Preventie is alles.
En hier wordt het interessant: Fins onderzoek suggereert dat iets zo simpels als regelmatig sauneren je risico op dementie aanzienlijk kan verlagen. Met 66%, om precies te zijn.
Het onderzoek: 20 jaar, 2.315 mannen
De onderzoekers van de Universiteit van Oost-Finland, dezelfde die de cardiovasculaire voordelen van sauneren ontdekten, keken ook naar hersengezondheid.
Ze volgden 2.315 mannen tussen de 42 en 60 jaar gedurende twintig jaar. Aan het begin van de studie had niemand dementie. Aan het eind waren er 204 gevallen van dementie en 123 gevallen van de ziekte van Alzheimer.
De vraag: was er een verband met saunafrequentie?
De resultaten: 66% lager risico
Ja, er was een verband. En het was sterk.
Dementie risico
| Saunafrequentie | Risico (HR) | Verlaging |
|---|---|---|
| 1x per week | 1.00 | Referentie |
| 2-3x per week | 0.78 | 22% lager |
| 4-7x per week | 0.34 | 66% lager |
Alzheimer risico
| Saunafrequentie | Risico (HR) | Verlaging |
|---|---|---|
| 1x per week | 1.00 | Referentie |
| 2-3x per week | 0.80 | 20% lager |
| 4-7x per week | 0.35 | 65% lager |
Mensen die vier tot zeven keer per week sauneerden hadden twee derde minder kans om dementie te ontwikkelen dan mensen die slechts één keer per week gingen.
Een tweede studie bevestigt de bevindingen
In 2020 verscheen een nog grotere studie. Finse onderzoekers volgden bijna 14.000 mannen én vrouwen gedurende 39 jaar. De langste follow-up tot nu toe.
De resultaten:
- Mensen die 9-12 keer per maand sauneerden hadden 53% minder kans op dementie
- Het effect was het sterkst in de eerste twintig jaar van de follow-up
Dit is belangrijk: een onafhankelijke replicatie in een grotere, meer diverse populatie, over een langere periode.
Hoe kan warmte je hersenen beschermen?
De onderzoekers zijn voorzichtig met het claimen van causaal verband. Maar ze hebben wel hypotheses over mogelijke mechanismen:
Verbeterde bloedcirculatie
Je hersenen zijn volledig afhankelijk van goede bloedvoorziening. Sauneren verbetert de vaatfunctie en bloedcirculatie, ook naar de hersenen. Betere doorbloeding betekent meer zuurstof en voedingsstoffen voor je neuronen.
Bloeddrukverlaging
Hoge bloeddruk is een risicofactor voor vasculaire dementie. Regelmatig sauneren is geassocieerd met lagere bloeddruk. Dit zou een deel van het beschermende effect kunnen verklaren.
Heat shock proteins
Bij blootstelling aan hitte maakt je lichaam heat shock proteins (HSPs) aan. Deze eiwitten helpen andere eiwitten hun juiste vorm te behouden en beschadigd eiwit op te ruimen.
Dit is relevant voor Alzheimer, waarbij de ophoping van misvouwen eiwitten (amyloïd-plaques, tau-tangles) een centrale rol speelt. Theoretisch zouden HSPs kunnen helpen dit proces te vertragen.
Ontspanning en stressreductie
Chronische stress is schadelijk voor de hersenen. Het stresshormoon cortisol kan bij langdurige blootstelling de hippocampus beschadigen, het hersengebied dat cruciaal is voor geheugen.
Sauneren activeert het parasympathische zenuwstelsel en verlaagt stresshormonen. Minder stress, gezondere hersenen.
Het cardiovasculaire verband
Wat goed is voor je hart, is goed voor je hersenen. De sterke bescherming tegen hart- en vaatziekten die sauneren biedt, heeft waarschijnlijk ook positieve effecten op de hersengezondheid.
Wat we nog niet weten
Het is belangrijk om eerlijk te zijn over de beperkingen:
Correlatie is geen causatie. We kunnen niet met zekerheid zeggen dat sauneren de oorzaak is van het lagere dementia-risico. Mogelijk zijn mensen die vaak sauneren ook op andere manieren gezonder.
Mechanisme onduidelijk. We hebben hypotheses, maar geen bewijs voor welk mechanisme het belangrijkst is.
Finse populatie. Finnen sauneren hun hele leven. Of de bevindingen gelden voor mensen die pas op latere leeftijd beginnen, is onbekend.
Geen RCTs. Er zijn geen gerandomiseerde trials die specifiek kijken naar sauna en dementie. Dit soort studies zou decennia duren en zijn ethisch complex.
Wat betekent dit voor jou?
Het bewijs is observationeel, maar het is wel consistent en komt uit meerdere grote studies. Dat geeft vertrouwen.
Op basis van het beschikbare onderzoek:
Frequentie: 4-7 keer per week toonde de sterkste associatie met bescherming. Maar ook 2-3 keer per week gaf al meetbare voordelen (20-22% risicoverlaging).
Leeftijd: De studies begonnen met mensen van 42-60 jaar. Het is aannemelijk dat vroeger beginnen beter is, maar dit is niet direct onderzocht.
Combinatie: Sauneren vervangt andere gezonde gewoontes niet. Beweging, goede voeding, sociale contacten en mentale uitdaging blijven belangrijk voor hersengezondheid.
De bredere context
Dementie heeft geen enkele oorzaak. Het is het resultaat van jaren van slijtage, waarbij genetica, leefstijl en omgevingsfactoren allemaal een rol spelen.
Sauneren is geen wondermiddel. Maar als onderdeel van een gezonde leefstijl, naast beweging, goede voeding en mentale stimulatie, kan het bijdragen aan het beschermen van je hersenen.
En laten we eerlijk zijn: er zijn slechtere gewoontes dan regelmatig ontspannen in de warmte.
Dit artikel maakt deel uit van onze serie over sauna en longevity, gebaseerd op het Finse KIHD-onderzoek.
Disclaimer: Dit artikel is informatief bedoeld en vormt geen medisch advies. Bij zorgen over je cognitieve gezondheid, raadpleeg een arts.
Bronnen
-
Laukkanen T, Kunutsor S, Kauhanen J, Laukkanen JA. Sauna bathing is inversely associated with dementia and Alzheimer’s disease in middle-aged Finnish men. Age and Ageing. 2017;46(2):245-249. PubMed
-
Knekt P, Järvinen R, Rissanen H, Heliövaara M. Does sauna bathing protect against dementia? Preventive Medicine Reports. 2020;20:101221. PubMed
-
Patrick RP, Johnson TL. Sauna use as a lifestyle practice to extend healthspan. Experimental Gerontology. 2021;154:111509. PubMed