Stel je voor: een simpele gewoonte die je risico op overlijden met 40% kan verlagen. Geen dure supplementen, geen extreme diëten. Gewoon regelmatig de sauna in.
Klinkt te mooi om waar te zijn? Dat dacht ik ook. Tot ik me verdiepte in twintig jaar Fins onderzoek met duizenden deelnemers. Dit is wat de wetenschap ons vertelt over sauna’s en een langer leven.
Het Finse onderzoek: 20 jaar, 2.315 mannen
In Finland is sauneren geen luxe maar een way of life. Bijna elk huis heeft er een. Die cultuur maakte het mogelijk om iets te onderzoeken wat elders lastig zou zijn: wat gebeurt er als je jarenlang regelmatig de sauna bezoekt?
Onderzoekers van de Universiteit van Oost-Finland volgden 2.315 mannen tussen de 42 en 60 jaar. Ze hielden bij hoe vaak deze mannen sauneerden en wat er met hun gezondheid gebeurde. Twintig jaar lang.
De resultaten, gepubliceerd in JAMA Internal Medicine (een van de meest prestigieuze medische tijdschriften), waren opvallend.
De resultaten: 40% lager sterfterisico
De onderzoekers verdeelden de mannen in drie groepen op basis van saunafrequentie:
- Eén keer per week
- Twee tot drie keer per week
- Vier tot zeven keer per week
Vergeleken met de mannen die slechts één keer per week sauneerden, hadden de frequente sauneerders (4-7 keer per week):
- 40% lager risico op overlijden (door alle oorzaken)
- 63% lager risico op plotselinge hartdood
- 50% lager risico op hart- en vaatziekten
Ook de duur bleek belangrijk. Sessies van meer dan 19 minuten gaven extra bescherming vergeleken met kortere sessies.
Dit zijn geen kleine effecten. Ter vergelijking: stoppen met roken verlaagt je sterfterisico ook met ongeveer 40%.
Ook je brein profiteert: 66% minder dementia
Dezelfde onderzoekers keken ook naar een andere uitkomst: dementie en de ziekte van Alzheimer.
Na twintig jaar follow-up waren er 204 gevallen van dementie en 123 gevallen van Alzheimer in de groep. De mannen die vier tot zeven keer per week sauneerden hadden:
- 66% lager risico op dementie
- 65% lager risico op Alzheimer
De onderzoekers corrigeerden voor bekende risicofactoren zoals beweging, roken, alcohol en opleidingsniveau. Het effect bleef overeind.
Geldt dit ook voor vrouwen?
Een terechte vraag. De oorspronkelijke studie bevatte alleen mannen. Maar in 2018 kwam er een vervolgstudie met 1.688 deelnemers, waarvan de helft vrouwen.
De conclusie: ja, de beschermende effecten gelden ook voor vrouwen. Het verband tussen saunafrequentie en lagere sterfte aan hart- en vaatziekten was even sterk bij beide geslachten.
Een tweede grote studie uit 2020 met bijna 14.000 Finse mannen én vrouwen bevestigde de bevindingen over dementie. Dit was de langste studie tot nu toe: 39 jaar follow-up.
Hoe vaak en hoe lang?
Op basis van het onderzoek lijkt dit het optimale protocol:
Frequentie: 4-7 keer per week geeft de sterkste bescherming, maar ook 2-3 keer per week laat al significante voordelen zien (24% lager sterfterisico).
Duur: Minimaal 19 minuten per sessie. De Finnen in de studies zaten gemiddeld 20 minuten in de sauna.
Temperatuur: De studies gebruikten traditionele Finse sauna’s met temperaturen tussen 80-100°C.
Hoe werkt het? De mechanismen
Onderzoekers hebben verschillende verklaringen voorgesteld:
Cardiovasculaire training. In de sauna stijgt je hartslag naar 100-150 slagen per minuut, vergelijkbaar met matige lichaamsbeweging. Je bloedvaten verwijden, je bloeddruk daalt na de sessie.
Heat shock proteins. Je lichaam maakt onder invloed van hitte speciale eiwitten aan die cellen beschermen tegen stress. Dit is een vorm van hormesis: milde stress die je lichaam sterker maakt.
Ontstekingsremming. Recent onderzoek uit 2022 toonde aan dat regelmatig sauneren geassocieerd is met lagere ontstekingswaarden in het bloed. Chronische ontsteking speelt een rol bij veel ouderdomsziekten.
Combinatie met beweging. Een studie naar de combinatie van fitness en saunagebruik vond dat beide samen sterker beschermen dan elk apart. Hoge fitheid plus frequent sauneren gaf de laagste sterftecijfers.
Belangrijke kanttekeningen
Eerlijkheid gebiedt me te zeggen: dit zijn observationele studies. We kunnen niet met 100% zekerheid zeggen dat de sauna de oorzaak is van de lagere sterfte. Het zou kunnen dat mensen die vaak sauneren ook op andere manieren gezonder leven.
De onderzoekers hebben hier rekening mee gehouden door te corrigeren voor factoren als BMI, roken, alcohol, beweging en sociaaleconomische status. Het effect bleef bestaan. Maar het blijft correlatie, geen bewezen causatie.
Ook zijn de studies gedaan in Finland, waar mensen vanaf jongs af aan sauneren. Of de resultaten volledig generaliseerbaar zijn naar mensen die pas op latere leeftijd beginnen, is niet zeker.
Wat we wel kunnen zeggen: er is consistent bewijs uit meerdere grote studies dat regelmatig saunagebruik geassocieerd is met een langer en gezonder leven. De effecten zijn groot en statistisch significant.
Conclusie
Twintig jaar Fins onderzoek wijst in dezelfde richting: regelmatig sauneren hangt samen met een langer leven, een gezonder hart en een scherper brein.
Is de sauna een wondermiddel? Nee. Maar als onderdeel van een gezonde leefstijl, naast beweging en goede voeding, lijkt het een waardevolle aanvulling.
En eerlijk gezegd: er zijn slechtere gewoontes om aan te wennen dan regelmatig ontspannen in de warmte.
Disclaimer: Dit artikel is informatief bedoeld en vormt geen medisch advies. De genoemde gezondheidsvoordelen zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, maar individuele resultaten kunnen variëren. Raadpleeg bij twijfel of gezondheidsklachten altijd een arts voordat je begint met regelmatig saunabezoek.
Bronnen
-
Laukkanen T, Khan H, Zaccardi F, Laukkanen JA. Association between sauna bathing and fatal cardiovascular and all-cause mortality events. JAMA Internal Medicine. 2015;175(4):542-548. PubMed
-
Laukkanen T, Kunutsor S, Kauhanen J, Laukkanen JA. Sauna bathing is inversely associated with dementia and Alzheimer’s disease in middle-aged Finnish men. Age and Ageing. 2017;46(2):245-249. PubMed
-
Kunutsor SK, Khan H, Laukkanen T, Laukkanen JA. Sauna bathing is associated with reduced cardiovascular mortality and improves risk prediction in men and women. BMC Medicine. 2018;16:219. PubMed
-
Laukkanen JA, Kunutsor SK. The multifaceted benefits of passive heat therapies for extending the healthspan. Temperature. 2024;11(1):27-51. PubMed